Σιχτίρ ευρώ, μπουντρούμ δραχμή, θα πεις κι ένα τραγούδι του Βασίλη Παπαβασιλείου στο Θέατρο Τέχνης
Από τον περασμένο Νοέμβριο στη σκηνή του Θεάτρου Τέχνης της οδού Φρυνίχου ο Βασίλης Παπαβασιλείου δηλώνει ως Φωκίων Καπνίδης: «Είμαι Έλλην. Ως εκ τούτου, μου είναι αδύνατον να είμαι σοβαρός. Σας ζητώ συγγνώμη.» παραπέμποντας στα λόγια του Γιάννη Τσαρούχη «Η Ελλάς είναι έτοιμη να τιμωρήσει όποιον την πάρει στα σοβαρά». Πρόκειται για μία κορυφαία στιγμή της φετινής θεατρικής περιόδου όπου οι θεατές έχουν την τύχη να παρακολουθήσουν έναν σπουδαίο δημιουργό σε μια ουσιαστική και απολύτως αναγκαία αναμέτρηση: την αναμέτρηση του Έλληνα με την Ελλάδα. Μια αναμέτρηση που περνάει μέσα από τη δημιουργική ευφυΐα και το σπινθηροβόλο πνεύμα του Παπαβασιλείου δημιουργώντας ρωγμές στα επιβεβλημένα ψευτοϊδανικά, τις χειραγωγημένες απόψεις και πεποιθήσεις και αποκαλύπτοντας χωρίς αποκαλυπτήρια την αξιακή, πνευματική, πολιτική, ηθική και κοινωνική κατάπτωση που συνοδεύει την οικονομική κατάπτωση της χώρας. Μιας κρίσης που είναι καταστροφή.
Ο Φωκίων Καπνίδης είναι τρόφιμος στο Άσυλο Ανιάτως Ψεκασθέντων Ολικής Υστερήσεως, ή εν συντομία του ΑΑΨΟΥ. Έχοντας κατακτήσει την πρώτη θέση στον διαγωνισμό «Τρόφιμος της Χρονιάς» δίνει την επιβεβλημένη διάλεξη του νικητή. Έχει κερδίσει τον τίτλο επαξίως έχοντας αυτοανακηρυχθεί «Ο Νεκρός της Αμφιπόλεως». Ακροατές του είναι οι συγγενείς και φίλοι, το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό του ιδρύματος, οι άλλοι τρόφιμοι καθώς και εμείς, το κοινό. Η διάλεξη είναι αφιερωμένη στην παρούσα γενιά των νεκρών, σε μια χώρα που έχει ήδη πεθάνει για αυτό και τώρα είναι αδύνατον να πεθάνει ξανά ό,τι και αν της συμβαίνει. Μια χώρα που ζει μέσα από τους νεκρούς της, υπάρχει μέσα από το παρελθόν της, που παλεύει να βρει τα νήματα που θα της συγκρατήσουν το παρόν, ένα παρόν που χοροπηδάει δεξιά και αριστερά άτσαλα και απρόσεκτα σαν τους πολίτες της. Μια χώρα πολιτών που πανηγυρίζουν και θρηνούν υπέρμετρα, ακριβώς όπως ζουν. Δίχως σοβαρότητα στις δύσκολες στιγμές, άφρονες, ψεκασμένοι, όπως εξηγεί ο Φωκίων, με No φρην (ένα λεκτικό παιχνίδι με το αγγλικό No και την αρχαία λέξη Φρην που σημαίνει νους, μυαλό, ψυχή, φαντασία).
Ο γιατρός του και στη συνέχεια φίλος του Τάκης Μπιλιλής γίνεται το κεντρικό πρόσωπο της αφήγησης του η οποία περνά από θέμα σε θέμα –ένας περίτεχνος λαβύρινθος σκέψεων, καταστάσεων και αισθημάτων-, με χαλαρότητα και δήθεν αυθόρμητα, πιάνοντας τα πρόσφατα γεγονότα της Ελλάδας. Αντανακλά τα όνειρα, την αγωνία, τη διαφθορά και τη φθορά, αλλά και την απόλυτη διάψευση των ελπίδων του τελευταίου διαστήματος με το αποφασιστικό ΟΧΙ του δημοψηφίσματος, την αγωνία της διαπραγμάτευσης, το νέο μνημόνιο και την αυτοκτονία του Τάκη, ο οποίος όμως αφήνει σημείωμα δηλώνοντας ρητά την άρνησή του να καταμετρηθεί ανάμεσα στα θύματα της κρίσης.
Η διάλεξή του είναι ένας πολύ προσεκτικά σχεδιασμένος ασυγκράτητος χείμαρρος. Με λόγο που δεν κολακεύει, δεν χαϊδεύει και δεν συντάσσεται με τις ευκολίες της σάτιρας και του εύκολου πολιτικού τηλεοπτικού σχολιασμού. Που δεν ρίχνει το δίκιο στον «σοφό» λαό, δεν τον απαλλάσσει από τις ευθύνες του και από τις ηθελημένες του αυταπάτες, ούτε του κουνάει επιδεικτικά το δάχτυλο. Μια διάλεξη που μοιάζει να ξεπήδησε από νούμερο επιθεώρησης μα κάπου ξέφυγε για να γίνει μια διάλεξη για την ανθρώπινη ύπαρξη και την ανάγκη να επαναπροσδιοριστεί και να υπάρξει. Ή ίσως καλύτερα μια παράβαση που διακόπτει τη ροή του έργου της σύγχρονης Ελλάδας για να βρούμε τον χρόνο να σταθούμε ο ένας απέναντι στον άλλο και να κοιταχτούμε όπως πραγματικά είμαστε.
Η άδεια σκηνή (υπάρχει μόνο ένα τραπέζι με πολλά μπουκάλια νερό για να διατηρεί ο Φωκίων τη σανίδα του βρεγμένη ακολουθώντας τις ιατρικές οδηγίες) γεμίζει από την επιβλητική παρουσία του Παπαβασιλείου, δεκαπέντε χρόνια μετά τη μυθική πλέον Ελένη του. Ολομόναχος, ενδεδυμένος μια λευκή ρόμπα με κατακόκκινα στίγματα, που παραπέμπει σε γιατρό, σε νοσοκόμα ή και σε χασάπη, οργώνει τη σκηνή αλλά και τους χώρους πέριξ αυτής. Η κίνησή του προδίδει το ασήκωτο, το αλγεινό άχθος που φέρει ενώ έχει μετατρέψει το πρόσωπό του σε ένα μπουφονικό προσωπείο παίζοντας με τους μυς, τα τικ και επιλεγμένες εκφράσεις. Ο ήρωάς του είναι ένας μπουφόνος που φλερτάρει με τη φιλοσοφία με τις ρίζες του να πηγαίνουν πίσω στους γελωτοποιούς του Μεσαίωνα, τους Αρλεκίνους και τους τεχνίτες της commedia dell’ arte, τους σαιξπηρικούς τρελούς, τον σύγχρονό μας Ντάριο Φο.
Οι καλοσχεδιασμένοι φωτισμοί της Ελευθερίας Ντεκώ λειτουργούν υποστηρικτικά στην κίνηση του ηθοποιού στον χώρο αλλά και υπογραμμίζουν την αίσθηση της οικειότητας μιας κατ’ ιδίαν συζήτησης μεταξύ φίλων και γνωστών. Βοηθός του στη σκηνοθεσία ήταν η Νικολέτα Φιλόσογλου.
Η παράσταση του Βασίλη Παπαβασιλείου είναι μία κορυφαία στιγμή ψύχραιμου στοχασμού και μια υψηλή αισθητική εμπειρία. Μια ανακολουθία –και ένα αντίδοτο- στην κακή αισθητική, την προχειρότητα της σκέψης και την οχλαγωγία που μας περιβάλλει.
Πρώτη δημοσίευση: Greek Play Project στις 2/2/2016
http://www.greek-theatre.gr/public/gr/greekplay/index/pointviewview/677