Ο Μπαρίσνικοφ δικαίωσε τις προσδοκίες
Νιζίνσκι – Μπαρίσνικοφ – Ουίλσον. Χωρίς την προσθήκη της αυτοβιογραφικής καταγραφής (από τον Νιζίνσκι) και δη κατά την περίοδο που πάλευε με τη σχιζοφρένεια, το τρίπτυχο αναφοράς των τριών σπουδαίων καλλιτεχνών σε μια παράσταση, το «Letter to a man» («Γράμμα σ’ έναν άντρα»), δημιουργεί μεγατόνους προσδοκιών. Ο Βάσλαβ Νιζίνσκι (1889-1950), ο σπουδαίος Πολωνορώσος χορευτής, ο οποίος στα είκοσι χρόνια του εισήγαγε τον μοντερνισμό στο κλασικό μπαλέτο, ανακηρύχτηκε «ο μεγαλύτερος χορευτής στις αρχές του 20ού αιώνα» και στη συνέχεια βυθίστηκε στους δαιδάλους της ψυχικής νόσου καταγράφοντάς τους σε ένα ημερολόγιο, ήταν επόμενο να τραβήξει το ενδιαφέρον του Αμερικανού δημιουργού, τον οποίο ανέκαθεν ήλκυαν περιπτώσεις ψυχικών αποκλίσεων.
Ο ίδιος, άλλωστε, έχει δηλώσει ότι μικρός είχε εκδηλώσει μια «διαταραχή επεξεργασίας δεδομένων», ενώ ταυτόχρονα υπέφερε από τραυλισμό. Οταν ο Ουίλσον ξεπέρασε αυτά τα προβλήματα, εργάστηκε ως θεραπευτής με παιδιά που αντιμετώπιζαν αντίστοιχα προβλήματα, ενώ αργότερα συνεργάστηκε σε κάποιες παραστάσεις του με έναν αυτιστικό έφηβο, τον Κρίστοφερ Νόουλς.
Οταν ο Ρόμπερτ Ουίλσον δημιουργούσε το 1976 την παράσταση που τον καθιέρωσε, «Einstein on the beach», καινοτομούσε πραγματικά με μια πρωτόγνωρη για την εποχή θεατρική «γλώσσα», ακραιφνώς στιλιζαρισμένη και εικαστικά οριοθετημένη, με αψεγάδιαστης ομορφιάς tableau vivant, μέσα στα οποία τοποθετούσε τους ηθοποιούς ως καρτούν-μαριονέτες, με μινιμαλιστικές κινήσεις και έντονα πουδραρισμένα -σαν καμβάδες- πρόσωπα, με τη μουσική και τους περίτεχνους φωτισμούς σε περίοπτη θέση, σχεδόν αφηγηματική, να αντανακλούν τη θεωρία του ότι δεν μπορεί ολάκερη η ανθρώπινη εμπειρία να μεταφραστεί μέσα από έναν λεκτικό κώδικα. Και η αλήθεια είναι ότι οι παραστάσεις του Ουίλσον πάντα προσφέρουν αυτή την ολιστική εμπειρία στους θεατές, με τους ήχους, τους φωτισμούς και τα σκηνικά να δημιουργούν ένα παράλληλο σύμπαν με αυτό του κειμένου.
Ο οραματιστής Τεξανός σκηνοθέτης έλκει την καλλιτεχνική καταγωγή του από τις επικές όπερες του Βάγκνερ αλλά και από τους ζωηρά σκοτεινούς πίνακες των συμβολιστών και σουρεαλιστών ζωγράφων. Το 1971, όταν ο σουρεαλιστής συγγραφέας Λουί Αραγκόν παρακολούθησε μια παράσταση του Ουίλσον στο Παρίσι, την περιέγραψε ως «το μέλλον που είχαμε προβλέψει».
Τέσσερις δεκαετίες μετά, ο Ρόμπερτ Ουίλσον εξακολουθεί να δημιουργεί πανέμορφες σκηνικές εικόνες, υψηλής αισθητικής. Στην παράσταση «Letter to a man» κυριαρχούν επίσης οι εικαστικά άρτιες εικόνες· οι φωτισμοί έντονοι και σε ρόλο πρωταγωνιστικό (300 αλλαγές φωτισμών μέσα στα 70 λεπτά της παράστασης), που ζωντανεύουν την αδρότητα, τα αδιέξοδα, τις εμμονές και τις ενοχές του παραληρηματικού λόγου του ημερολογίου του Νιζίνσκι· το μακιγιάζ, που μετατρέπει το πρόσωπο σε ανέκφραστη μάσκα του απωανατολίτικου θεάτρου· το κοστούμι, που δεν αποσπά την προσοχή· οι μουσικές (των Τομ Γουέιτς, Αρβο Περτ, Χένρι Μαντσίνι και του Σοβιετικού φουτουριστή συνθέτη Αλεξάντερ Μοσόλοφ), που συνοδεύουν τις ατραπούς των δαιδαλωδών σκέψεων του Νιζίνσκι· η κίνηση δουλεμένη και επαναλαμβανόμενη στην εμμονική της -σχεδόν προβοκατόρικη- ακρίβεια· τα σκηνικά αντικείμενα ελάχιστα, αλλά λεπτομερή και επιμελώς τακτοποιημένα μέσα στη σκηνογραφία, κόντρα στο χάος της σχιζοειδούς σκέψης του Πολωνορώσου χορευτή.
Σε αυτό το άρτια σχεδιασμένο σκηνικό σύμπαν, που θυμίζει vaudeville, ο Ρόμπερτ Ουίλσον έχει τον ιδανικό συνεργάτη-σταρ, τον Μιχαήλ Μπαρίσνικοφ. Ο Μπαρίσνικοφ, ο οποίος μεσουράνησε στην παγκόσμια σκηνή χορού κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα, ερμηνεύει τον Βάσλαβ Νιζίνσκι, ο οποίος καθιερώθηκε και αποθεώθηκε στις αρχές του περασμένου αιώνα. Ομως ο Μπαρίσνικοφ -ευτυχώς- δεν κάνει καμία προσπάθεια να μιμηθεί τον Νιζίνσκι χορευτικά. Δεν προσπαθεί καν να θυμίσει στο κοινό τις δικές του ένδοξες εποχές ως χορευτή-σύμβολο. Είναι σαν να έχει σβήσει κάθε περίτεχνη χορογραφία μέσα από ένα ανάλαφρο φοξ τροτ α λα Φρεντ Αστέρ. Η έμφαση εδώ, εξάλλου, δεν βρίσκεται στον χορευτή Νιζίνσκι, αλλά στον ταλανισμένο από την ψυχική ασθένεια καλλιτέχνη που τον έχει εγκαταλείψει ο μέντορας και εραστής του Σεργκέι Ντιαγκίλεφ, στον οποίο απευθύνεται το «Γράμμα» του τίτλου της παράστασης: «Ο Ντιαγκίλεφ διαπίστωσε ότι ήμουν βαρετός και με παράτησε… Ξέρω φριχτά πράγματα που μου τα έμαθε ο Ντιαγκίλεφ… Ομως θέλω φροντίδα και αγάπη, όχι θυμό… Θέλω να σου γράφω, αλλά δεν θέλω να δουλεύω για σένα. Δεν είσαι ο βασιλιάς μου, εγώ είμαι ο βασιλιάς σου. Εσύ είσαι ένας μισητός άνθρωπος. Σε αποχαιρετώ με ένα νανούρισμα. Γεια». Αυλαία. Ο Μπαρίσνικοφ αποθεώνεται με ένα πεντάλεπτο ηχηρό χειροκρότημα με τους θεατές όρθιους. Chapeau.
Πρώτη δημοσίευση: “Νέα Σελίδα”, 1/08/2017
http://neaselida.news/politismos/o-barisnikof-dikeose-tis-prosdokies/
29 thoughts on “«Letter to a man» Φεστιβάλ Αθηνών – Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, 2017”
Comments are closed.