Σε τροχιά επαν-εξαγρίωσης

«Kυριακάτικη Καθημερινή», 8.11.2015

ΓΙΑΣΜΙΝΑ ΡΕΖΑ
«Ο θεός της σφαγής»
Σκηνοθ: Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης
Θέατρο: Αθηνών

Η αφορμή του έργου ενδιαφέρουσα για ορθοδοντικούς, προσθετολόγους, ενδοδοντολόγους και άλλες υπερειδικότητες της σύγχρονης οδοντιατρικής: Ο εντεκάχρονος Μπρούνο Ουλιέ (του Μισέλ και της Βερονίκης) μετά από αψιμαχία με τον συνομήλικό του Φερδινάνδο Ρέιγ (του Αλαίν και της Ανέτ), δέχτηκε χτύπημα με ραβδί στο πρόσωπο. Προκλήθηκε αιμορραγία και οίδημα του άνω χείλους, θραύση δύο κοπτήρων και ολική ή μερική βλάβη του νεύρου του δεξιού κοπτήρος. Δεν αποκλείεται απονεύρωση πριν τοποθετηθούν θήκες, καθότι λόγω ηλικίας αποκλείονται τα εμφυτεύματα.

Τα βασικά στοιχεία του περιστατικού συντάσσονται καθώς ξεκινά η παράσταση από την διοπτροφόρο και με ελαφρό τικ των ματιών Βερονίκη, στη συναινετική δήλωση προς ασφαλιστική εταιρεία παρουσία του συζύγου της κι ενώπιον των γονιών του Φερδινάνδου που έχουν επισκεφθεί τους άγνωστούς τους Ουλιέ προκειμένου να ζητήσουν συγγνώμη και να συζητήσουν για τα παιδιά τους, πολιτισμένα.

Τη σκηνή (κομψό σαλόνι, στοίβες από βιβλία τέχνης, βάζα με τουλίπες κίτρινες στο χρώμα του καναπέ) πλαισιώνουν τοίχοι από τεράστιες, αδρές, “γρανιτένιες” πλάκες σαν από σπηλιά πρωτόγονων (σκηνικά-κοστούμια Αθανασία Σμαραγδή, φωτισμοί Αλέκος Γιάνναρος). Η αντίθεση λειτουργεί ως εικαστική σύνοψη όσων ακολουθούν ενώ ως ηχητικό αντίστοιχό της λειτουργεί μια φίνα σερενάτα του Μότσαρτ που τη διαδέχεται δυνατός, δυσαρμονικός ήχος.
Ανεπαίσθητα, σε μικρές δόσεις, αρχίζουν να εμφιλοχωρούν στη πολιτισμένη, συχνά άσχετη κουβέντα των δύο ζευγαριών υπαινιγμοί, νυγμοί, μπηχτές, που παρακάμπτονται αρχικά από το πετυχημένο γλυκό “κλαφουντί” που προσφέρει η ελαφρώς νευρωτική οικοδέσποινα, από τις φιλειρηνικές-ακτιβιστικές, παιδαγωγικές της ανησυχίες, το βιβλίο που γράφει για το Ντραφούρ ή από αλλεπάλληλες κλήσεις που δέχεται στο κινητό του ο αδίστακτος μεγαλοδικηγόρος Αλαίν, ο οποίος απροκάλυπτα προσπαθεί να καλύψει φαρμακευτικό κολοσσό για φάρμακο με παρενέργειες. Ο άνδρας της Βερονίκης, Μισέλ, επιχειρηματίας ειδών σπιτιού, μοιάζει φιλήσυχος, ανεκτικός όπως και η Ανέτ (υπεύθυνη διαχείρισης κεφαλαίων), μοιάζει ευαίσθητη και πολιτισμένη. Η Ρεζά επιλέγει ύπουλα και συστηματικά λέξεις, πληροφορίες, παρατηρήσεις (μετάφραση Γιώργου Βούρου) πυροδοτώντας μια διαρκώς και με μικρά διαλείμματα επιδεινούμενη σύγκρουση με κάθε δυνατή συμμαχία η αντιπαλότητα μεταξύ των τεσσάρων. Μέχρι που η Ανέτ, ευαίσθητη κυρίως στο στομάχι, εκσφενδονίζει το… περιεχόμενο του πάνω στα σπάνια βιβλία της έξαλλης Βερονίκης που καταναλώνει χαρτί από δέκα δέντρα Αφρικής για να τα καθαρίσει. Ακολουθεί το ρούμι που κερνάει ο Μισέλ και ο “θεός της σφαγής” που επικαλείται ο κυνικός Αλαίν ως «τον μοναδικό θεό που κυβερνά αδιάλειπτα, χωρίς αντίπαλο από την αρχή του κόσμου», οδηγεί τους “πολιτισμένους” τέσσερις σε μιαν αναίμακτη αλλά κωμικά τραγική σύρραξη δωματίου, σώμα με σώμα.

Για κάποιους, η πολυβραβευμένη Ρεζά λογίζεται ως “συγγραφέας της Business-Class” , λίγοι ωστόσο θεατρικοί συγγραφείς του καιρού μας καταφέρνουν, ξυστά και κόντρα στο βουλεβάρτο, να ανατινάξουν τόσο διασκεδαστικά τραγικά, τόσο κωμικά ανεπίστρεπτα καθημερινά σύμβολα προόδου και ανάπτυξης ιδίως όμως βεβαιότητες και κατακτήσεις ανθρώπινων σχέσεων, αγωγής και συμπεριφορών. Πέραν τούτου η Ρεζά συνθέτει για τους ηθοποιούς των μοναδικών χαρακτήρων της μυστικές, υποκριτικές παρτιτούρες, φτάνει να μπορούν αυτοί να τις διαβάσουν. Και στην πανέξυπνα δομημένη, εξαντλητικά κι ευρηματικά δουλεμένη σκηνοθεσία του Μαρκουλάκη οι παρτιτούρες αυτές αναγνώστηκαν από τον καθένα και απ’ όλους μαζί, αναδεικνύοντας ένα κουαρτέτο υψηλών, υποκριτικών επιδόσεων. Αυθεντικά ιδιότροπη, μετρημένα νευρωτική, αφοπλιστική και κινητήρια στη μοναχική της προσήλωση η Βερονίκη της Λουκίας Μιχαλοπούλου βρήκε το νεύρο του γέλιου στον επικίνδυνο ρόλο της. Έξοχος ως αθώα απάνθρωπος Μισέλ, ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος ανέδειξε με τις ζαλιστικές μεταπτώσεις του την υποκριτική του δεινότητα. Η Στεφανία Γουλιώτη (Ανέτ) μεστή, κωμικά ριψοκίνδυνη, σκηνικά κυρίαρχη και δραματικά πολυεπίπεδη, ξεδίπλωσε μια νέα θεατρική προσωπικότητα, ενώ ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης (Αλαίν) επιβεβαίωσε με μοναδική σκηνική άνεση και πειθώ τη σκηνοθετική του άποψη για το έργο: Ο πολιτισμένος εαυτός μας (και όχι μόνον των αστών) είναι μια κατασκευή στη προσπάθεια να υπερβούμε τα ένστικτά μας. Δεν είναι υποκρισία η μάσκα. Κι αυτή η κατασκευή είναι η ευγενέστερη προσπάθεια του ανθρώπου, όσο αστεία μέχρι δακρύων κι αν γίνεται στη ματαιότητά της.