Η ταυτότητα μιας διαδρομής

Εταιρεία Θεάτρου Χώρος , «Golfo director’s cut», σκηνοθεσία Σίμος Κακάλας
Υπάρχει στη θεωρία της λογοτεχνίας μια μέθοδος που ονομάζεται «γενετική». Ενδιαφέρεται να κατανοήσει τη συγγραφική διαδικασία και τους μηχανισμούς δημιουργίας (γένεσης) του λογοτεχνικού κειμένου, γι’ αυτό και εξετάζει όλα τα «ίχνη» που αφήνει πίσω του ο συγγραφέας (πρόχειρα, σημειώσεις, χειρόγραφα, παραλλαγές) μέχρι να καταλήξει ο ίδιος στην τελική εκδοχή του έργου του.
Τα αλλεπάλληλα σχεδιάσματα της «Γκόλφως» από την ομάδα Χώρος είναι βέβαια θέατρο και η τωρινή ένδειξη «Director’s cut» παραπέμπει στον κινηματογράφο. Πιστεύουμε, ωστόσο, ότι μια γενετική προσέγγιση προσαρμοσμένη στη σκηνή θα ταίριαζε γάντι στην πολυ-εκδοχική πορεία της και θα οδηγούσε σε πιο ακριβή συμπεράσματα για την κράση της ομάδας και τους τρόπους εργασίας της. Με απλά λόγια: δεν μπορεί κανείς να αποτιμήσει πλήρως τη συγκεκριμένη παράσταση, αν αγνοήσει τη σειριακή λογική του εγχειρήματος που άρχισε το 2004 και τις μεταλλάξεις του μέσα στα χρόνια. Τώρα που η ενάσκηση στο θεατρικό remake έχει φτάσει στο τέλος της (έτσι τουλάχιστον διατείνεται ο θίασος), η συνεποπτεία όλων των προηγούμενων εκδοχών δεν αποκαλύπτει μόνο τις συνιστώσες μιας αισθητικής και τη σταδιακή ωρίμανση ενός καλλιτεχνικού οράματος, αλλά και γιατί, εντέλει, το βουκολικό ειδύλλιο του Περεσιάδη φετιχοποιήθηκε από τον Σίμο Κακάλα και τους συνεργάτες του, ανοίγοντας μάλιστα τον δρόμο σε ακόμη περισσότερες ερμηνείες, όπως η πρόσφατη του Εθνικού.
Στην πραγματικότητα, εκείνο που κάνει ο Κακάλας είναι να χρησιμοποιεί τη «Γκόλφω» όπως το παιδί ένα γυάλινο πρίσμα: σε κάθε νέα παραλλαγή, το σηκώνει στο φως από άλλη πλευρά και κοιτάζει με περιέργεια πώς διαθλάται από μέσα του η πραγματικότητα τη δεδομένη στιγμή, πώς και τι συνδιαμορφώνει την πολιτισμική ταυτότητα των νεότερων ελληνικών γενεών καθώς αυτές μεγαλώνουν και ακόμη, ποια καινούργια παραστασιακή όψη μπορεί να λάβει το ίδιο κειμενικό πατρόν, αν ο δημιουργός αναφιλτράρει το βλέμμα του. Κατά βάση, δύο είναι οι πυλώνες της προβληματικής του: η κουλτούρα της ελληνικότητας και το θέατρο, με τη σεσημασμένα ελληνική και εσαεί in progress «Γκόλφω» να γίνεται το εργαλείο, το ζυμαράκι και το παιχνίδι του. Γιατί ο Κακάλας παίζει, αλλά ταυτόχρονα σκέφτεται, κάνει πλάκα με/για την κοινωνία, τα κλισέ και την τέχνη, υποδορίως όμως τα αναδιαπραγματεύεται κριτικά. Η εμμονική ανακύκλωση του ίδιου έργου λειτουργεί στην ουσία ως διαδικασία αυτοπαιδαγωγικής αναζήτησης, στη διάρκεια της οποίας ο σκηνοθέτης πειραματίζεται, στοχάζεται και μαθαίνει δημόσια. Επιπλέον, όσα παραστασιακά ενδεχόμενα έχουμε δει όλα αυτά τα χρόνια μας δίνουν τη δυνατότητα να σκεφτούμε με απτά, συγκρίσιμα δεδομένα πάνω σε μια γενετική του θεάτρου: αυτή είναι ίσως η σημαντικότερη συμβολή του συγκεκριμένου project στο νεοελληνικά θεατρικά δρώμενα.
Κατά τα άλλα, η τωρινή εκδοχή ανασυναρμολογεί τα γνωστά συστατικά της και διατηρεί τη μάνγκα αισθητική της, γίνεται όμως πιο σκοτεινή και πιο δυσοίωνη, με το εικονικό σκηνικό να παραπέμπει σε δυστοπικό ελληνικό τοπίο μελλοντολογικής ερημίας, με τις εκφραστικότατες πάλι μάσκες της Μάρθας Φωκά, με τις ίδιες στρατηγικές των μπουλουκιών (εξέδρα, άμεση απεύθυνση στο κοινό κ.λπ.), με τις ακαταμάχητες φιγούρες-ζωντανές μελέτες που φιλοτεχνούν οι ηθοποιοί της ομάδας – θαύμα το ζεύγος Ε. Μαυρίδου-Μ. Βαλάσογλου, μαζί και η Δ. Κούζα. Παρών επί σκηνής και ο σκηνοθέτης-πειραχτήρι που, εν είδει αυτοσχεδιασμένης εισαγωγής, απλώνει στο άψε-σβήσε πυκνό επικοινωνιακό δίχτυ προς το κοινό, για να καταφέρει στη συνέχεια αλλεπάλληλα ρήγματα στην αληθοφάνεια και στο ποιμενικό μελό, περικυκλώνοντας τη δράση με σχολιαστικές και τραγουδιστικές παρεμβάσεις -ειλικρινά μας άρεσε ο τρόπος που εκτέλεσε το «I will survive» – και να περιεργαστεί σκανταλιάρικα τις αντοχές τής θεατρικότητας (και των θεατών ενίοτε) απέναντι στο πραγματικό. Αυτό το πραγματικό που αναδύεται ανησυχητικό στην επιλογική σκηνή της παράστασης, για να συνάψει κι αλλιώς τη «Γκόλφω» στο ζόρικο παρόν μας: στο videowall θα σχηματιστεί το παλιό λογότυπο της ΕΡΤ με υπόκρουση το βουκολικό, μουσικό της σήμα («Ο τσομπανάκος»), μετά μια στραπατσαρισμένη γαλανόλευκη θα κυματίσει υπό τους ήχους του Εθνικού μας Ύμνου, ώσπου να γίνει ασπρόμαυρη. Μετά, σκοτάδι, σιωπή. Τέλος προγράμματος, τέλος για τη «Γκόλφω». Τέλος μιας εποχής.
πρώτη δημοσίευση: Egnatiapost, Ιανουάριος 2014